Xitoy armiyasi tarixi

Xitoy harbiy qudrati oʻz oʻrnida dunyoga mashxur Dastlabki Xitoy jangarilari jang aravalari va bronza qurollardan foydalanishgan. Ularning soni kam va jangovar samaradorligi bilan ajralib turardi. Urushayotgan davlatlar davrida, markazlashgan davlatning shakllanishi bilan bir vaqtda, armiya sezilarli darajada mustahkamlandi, temir qurollar, arbaletlar va otliqlar paydo bo'ldi. Xan imperiyasi katta qo'shinga ega edi, lekin dastlab koʻchmanchilar tomonidan yengilgan ammo keyinchalik Xitoy harbiy qudrati yuksala borgan va butun boshli koʻchmanchi Hun qabilalarini janglarda magʻlub etib Hunlar davlatini yoʻq qilib yubordi ,soʻngra hunlar davlati ikkiga boʻlindi. Birinchi qismi ya'ni gʻarbiy Hunlar, Xitoy lashkarlaridan qochib gʻarbga tomon qochishdi va keyinchalik Rimni qulatishgan ,Sharqiy Hunlar esa Xitoyga boʻysunib yashashni afzal koʻradilar . Bu davrda Xitoy harbiy qudrati oʻta darajada qudratli boʻldi va Buyuk impeya gullab yashnagan.Keyinchslin Han sulolasining zaiflashuvi va qulashi Xitoy hududidagi raqib davlatlarning, ham xitoy, ham "varvar"larning harbiy kuchayishiga turtki bo'ldi. Xitoydan tashqari davlatlar bilan turli aloqalarda bo'lgan Tan imperiyasi davri imperator Xitoyning harbiy qudratining cho'qqisi edi.Tan imperiyasi davrida ham Xitoy qudratli davlat boʻldi. Bu davrda Xitoy koʻplab janglar olib bordi va Butun Turkiy davlatlarni jangda yengib Osiyoning qudratli imperiyasiga aylandi va Turkiylar Xitoy imperatorini oʻz xoni deb tan olishi. Ammo bu kuch imperiyaning o'zini parchalanishiga olib keldi. Natijada, Song davrida qo'shin davlatning unga nisbatan shubhali munosabati tufayli zaiflashdi, bu esa XIII asrda mo'g'ullar tomonidan Xitoyni bosib olishga yordam berdi.Shuni yodda tutish kerakki Moʻgʻullar Butun Xitoyni bosib olish uchun 70 yildan oshiq vaqt sarflaydi ,Song sulolasi esa moʻgʻullarga 40 yildan oshiq qarshilik koʻrsatib mardonovor jang qildilar. ^[1]O'shandan beri Xitoy armiyasi zaiflashgan bo'lib qoldi, garchi XIV-asrda mo'g'ullar sulolasi o'z navbatida ag'darilgan.Min sulolasi davrida ham Xitoy armiyasi ancha kuchaydi va gʻarbiy Turk -moʻgʻul davlatlari ustiga 5 marotaba yurish qilinib gʻalaba qozonildi (Moʻgʻullar qochib qolishardi ) XVII-asrda Xitoy Qing sulolasiga asos solgan manjurlar tomonidan bosib olindi; kelib chiqishi xitoydan bo'lmagan harbiy tashkilot imperiyaning butun ma'muriy tuzilishining tashkiliy tamoyiliga aylandi. Manjur -Xitoy Sin sulolasi davrida ham Xitoy harbiy qudrati yuksaldi va Xitoy hududi ancha kengaydi .Sin sulolasi Min sulolasidan keyingi sulola boʻlib Min sulolasining ishlarini davom ettirgan. Sin sulolasi Xitoyni qudratli davlatga aylantirishda ulkan hissa qoʻshgan. Shunga qaramay, "Qingning oltin davri" (uzoq barqarorlik davri) harbiy qudratning yo'qolishiga va texnologik turg'unlikka olib keldi. XIX-asrda Yevropa davlatlari va modernizatsiya qilingan Yaponiya bilan qarama-qarshiliklar Xitoy imperiyasining parchalanishining asosiy omillaridan biriga aylandi. Andoza:История китайской армии

1. ↑ Michaelson, Carol; Lu, Yun-chen (2003), „Han dynasty“, Oxford Art Online, Oxford University Press, ISBN 978-1-884446-05-4, qaraldi: 2024-09-11